Mrs. T. werd aangetrokken door de foto op de voorkant van het boek ‘De dochters van Olga‘ van Françoise Chandernagor. De achterflap van het boek kondigt het volgende aan:

Met zijn vieren waren we, vier dochters. We zijn vier zusters, maar toen waren we vier dochters: Katia, Véra, Sonia enLisa. De dochters van Olga.

Een paar maanden voor haar dood heeft Olga haar ogen dichtgedaan. Alles is haar te veel. De aandacht van haar dochters, haar kleinzonen, haar man. Maar ook de eenzaamheid, het leven daar in die kleine kamer in het ziekenhuis van Louis-Pasteur. Haar dochters delen de zorg voor haar en laten haar zo min mogelijk alleen.

Een emotioneel verhaal over het herleven van het verleden, liefde, afscheid nemen en de confrontatie met de dood. Wie zal waken over Olga en ervoor zorgen dat haar laatste dagen, en uiteindelijk haar dood, waardig zijn?

Het boek wordt grotendeels verteld door Katia, de GROTE ZUS dochter. Maar ook de andere drie dochters ‘vertellen’ stukken van het boek.

Wat zijn er veel geheimen in dit gezin, wat zijn er veel dingen nooit benoemd en uitgesproken. Hoe anders hadden de levens van de dochters kunnen lopen als er écht gepraat zou zijn. Als ze de kans hadden gehad zich te uiten. Als er niet heel veel dingen in het verborgene moesten blijven. De meisjes hebben het zwaar gehad en daar dragen ze als ze in de vijftig zijn alle vier de last van. Hun levens hadden zo anders kunnen zijn, hun instelling zo veel positiever. Een ouder hebben die (bijna) niet tevreden te stellen is lijkt Mrs. T. verschrikkelijk zwaar.

De eerste anderhalve pagina van het boek:

Een paar maanden voor haar dood heeft ze haar ogen dicht gedaan. Zelfs het personeel van Louis-Pasteur was er een beetje verbaasd over toen ze eergisteren bij de palliatieve zorgafdeling binnenkwam: ‘Mevrouw, wilt u alstublieft uw ogen opdoen! Waarom doet ze dat?’. Dat weten we niet. Oververmoeidheid? Het lijkt van niet: met ernstig zieken communiceer je altijd via oogcontact.

Voorlopig denken we alleen maar aan haar reactie tegenover onze vader, die had ze me toch een veeg uit de pan gegeven! Hij was bezig haar naar het toilet te brengen. Op dat moment moest je al met zijn tweeën zijn om haar uit haar -aangepaste- ziekenhuis-bed naar de speciaal omgebouwde invaliden-wc te begeleiden: één liep dan achteruit terwijl de zieke haar handen op zijn schouders hield; intussen zorgde de ander er van achter voor dat ze recht overeind bleef. Mama kon niet meer op haar benen staan. Letterlijk. Wanneer je haar overeind hielp bleef ze, helemaal verstijfd, precies in dezelfde houding staan als waarin je haar had neergezet; het gebeurde wel dat ze met haar bovenlichaam en haar benen in een scherpe hoek ten opzichte van de vloer stond; met eindeloos veel zetjes en duwtjes maakten we dan dat de hoek steeds wijder werd. Maar op een keer, toen papa haar achterwaarts schuifelend door het smalle gangetje aan het loodsen was, terwijl mijn zuster Sonia haar ondertussen op haar gevoel af tegen haar rug voortduwde, begon hun vervoers-constructie opeens naar opzij te hellen; het werd papa even te veel: ‘Allemachtig Olga, waarom doe je niet even je ogen open, dat zou wel zo makkelijk voor ons zijn! Kijk me aan!’ De reactie kwam meteen, zacht sissend als een zweepslag: ‘Jou heb ik meer dan genoeg gezien!’

Had ze ons misschien allemaal ‘meer dan genoeg gezien’? Zelfs haar dochters? We krijgen straf: ‘Maak dat je wegkomt!’

Wat hebben we verkeerd gedaan? Vertragen we soms haar dood? Of zijn we niet in staat haar leven te verlengen? Stelletje prutsers! We zijn sowieso een stelletje prutsers, net als de doktoren net als de verpleegsters …

Lisa, mijn Kleine Zus zus, blijft op haar manier optimistisch. Volgens haar heeft mama een manier gevonden om met minimale inspanning iedereen naar haar hand te blijven zetten: ‘Ik doe open’ of ‘ik hou dicht’. Beloning of straf in één oogwenk. Totale onvoorspelbaarheid, ze laat zich bidden en smeken. Ze heerst over een piepklein koninkrijkje, één ooglid groot, maar heersen doet ze nog steeds.

Mrs. T. is getroffen door het feit dat de dochters tegen beter weten in (?) toch zo hun best doen voor hun moeder. Houden ze echt van haar, zijn ze bang van haar of zorgen ze zo intensief voor haar omdat dat nu eenmaal zo hoort? Het is een heel apart soort band dat ze hebben. Er zijn veel geheimen, heel veel nare geheimen, in dat gezin.

Bij elk van de dochters, ieder met hun eigen positie in het gezin en met een andere relatie tot de moeder (en de meestal afwezige vader), is de reactie op het nakende afscheid anders. Dat complexe netwerk van verhoudingen en emoties weet Chandernagor heel raak te treffen. Hoe het boek eindigt, dat vult de lezer uiteindelijk zelf in in zijn/haar gedachten …

Een mooi boek, een apart boek. Een boek om echt voor te gaan zitten en je af te vragen hoe ver jij zou gaan in bepaalde dingen. Of je de kracht op zou kunnen brengen om -zoals in het boek- zes jaar lang te zorgen voor je stervende moeder. Een stervende moeder waarvan je niet eens zeker weet of je wel van haar houdt.

Helemaal hot is het, dat nieuwste boek van Herman Koch. Omdat Mrs. T. de columns van Koch in esta altijd met veel plezier leest waagde ze zich ook maar ‘ns aan dit boek.

Op de binnenflap:

Twee echtparen gaan een avond uit eten. Ze praten over alledaagse dingen, dingen waar mensen tijdens etentjes over praten: werk, de laatste films, vakantieplannen. Maar ondertussen vermijden ze waar ze het eigenlijk over moeten hebben: hun kinderen.

De twee vijftienjarige zoons van beide echtparen, Michel en Rick, hebben samen iets uitgehaald wat hun toekomst kan verwoesten. Tot dusver zijn alleen vage beelden van de twee in Opsporing Verzocht vertoond en zit het onderzoek naar hun identiteit vast. Maar hoe lang nog? Wat de situatie nog ingewikkelder maakt is dat de vader van Rick de beoogde nieuwe minister-president van Nederland is.

Het diner is een weergaloze roman die de vraag opwerpt in hoeverre je als ouder verantwoordelijk bent voor de daden van je eigen kind. In soepel proza schotelt Herman Koch de lezer een bloedstollend verhaal voor dat zich binnen de tijdsspanne van een avond volstrekt. Een roman met de tragiek van de film Festen – waarin de hoofdpersonen onherroepelijk op het noodlot afstevenen.

Laat Mrs. T. allereerst melden dat het boek leest als een tierelier. Ondanks het feit dat er af en toe behoorlijke zijwegen ingeslagen worden (of ze relevant zijn voor het boek waagt Mrs. T. te betwijfelen), verveelt het geen moment.

In eerste instantie voelde Mrs. T. vooral begrip voor de ik-figuur in het boek, maar gaandeweg neemt die sympathie toch behoorlijk (en in rap tempo) af. Wat een akelige man is die Paul eigenlijk (ook al schijnt dat aan een niet nader genoemde psychische ziekte te liggen). Wat Mrs. T. betreft heeft juist Serge precies begrepen waar het om gaat en zijn de drie andere hoofdrolspelers behoorlijk van het pad geraakt.

Mrs. T. moet denken aan een logje dat ze lang geleden schreef (klik) waarin ze zich afvroeg of je onvoorwaardelijk van je kind kunt blijven houden, ook als deze werkelijk verschrikkelijke dingen heeft gedaan. Want laten we wel wezen, ook al was het uiteraard (daar mogen we toch zeker wel van uit gaan) niet de bedoeling van de zoons, het zijn sowieso een stelletje eikels van de bovenste plank getuige hetgeen je al lezende allemaal over hen te weten komt.

Het diner is absoluut de moeite waard. Alleen had het wat Mrs. T. betreft op een andere manier moeten eindigen, namelijk met het feit dat de ouders als (of eventueel de kinderen) hun verantwoordlijkheid hadden genomen. Of het had wat minder abrupt moeten eindigen maar met een soort van vooruitblik over hoe het hen vergaan was in de 20 tot 30 jaar na deze gebeurtenissen.

Stel je voor dat je kind nog thuis woont (en onder de 18 is). Ben je als ouder dan altijd verantwoordelijk voor de daden van dat kind? En, zoals Mrs. T. zich toen dus al ooit afvroeg, houdt houden van je kind op als het verschrikkelijke dingen gedaan heeft?