Toen we in september 2019 hier in onze gemeente herdachten dat we 75 jaar geleden bevrijd werden werden er ook een tweetal bijeenkomsten georganiseerd met als thema ‘Zou jij een Duitse soldaat redden?”. Die bijeenkomsten waren gebaseerd op de dagboeken van Koos van Schaik: een Rode Kruis zuster die hier tijdens Operatie Market Garden gewonde soldaten verzorgde. Ik baal er nog steeds van dat het mij toen niet gelukt is naar een van de twee bijeenkomsten te gaan, maar ja, het was natuurlijk topdrukte voor mij op dat moment.

Dit filmpje gaat ook over Koos en de dilemma’s waar zij voor stond. Het heeft enige tijd geduurd, maar uiteindelijk lukte het mij het boek dat verschenen is met haar dagboeken op de kop te tikken wan sommige boeken wil je gewoon hebben. Toch? (Al zie ik dat het inmiddels ook als e-book te verkrijgen is en er ook weer tweedehands versies te koop zijn.)

Het is 10 mei 1940, de Duitsers vallen Nederland, België en Luxemburg binnen. De 22-jarige Koos van Schaïk, verpleegster voor het Rode Kruis, is op dat moment in Luik. Ze gaat meteen op de fiets naar Heer, waar haar ouders wonen. Maar onderweg haalt de oorlog haar in. Zo begint het verhaal van Koos, dat bewaard is gebleven door de dagboeken die zij tijdens de oorlog schreef. Ze vormen een uniek en intrigerend document. Koos schrijft over haar gevaarlijke tocht naar huis, dwars door het eerste oorlogsgeweld. Ze doet verslag van de zoektocht naar een vermiste vriendin in Frankrijk en vertelt over de dilemma’s die ze tegenkomt bij haar werk voor het Rode Kruis. Wie de notities van deze jonge verpleegster leest, kijkt niet alleen met andere ogen naar de oorlog, maar wordt ook geconfronteerd met een vraagstuk dat nog even actueel is als zestig jaar geleden: de tweestrijd tussen neutraliteit en partijdigheid. De dagboeken zijn geïllustreerd met uniek fotomateriaal en landkaarten.

Ik vond het een bijzonder boek om te lezen, wat ouderwets aandoend natuurlijk, maar dat lijkt me logisch. Maar vooral de gedachtespinsels van Koos vond ik echt zo mooi, oprecht en puur. En haar standvastigheid waar het de neutraliteit betreft: een gewonde is een gewonde, uit welk land hij ook afkomstig is. Zij is een Rode Kruis Zuster, zij helpt! Wie dan ook. Ze ziet niet alleen de tragiek van gewonde militairen, maar ook dat wat er achter zit. De jonge Amerikaan die, waarschijnlijk (want grote armoede in grote delen van het land toen) in een vreemd land verschrikkelijke dingen gaat doen maar wel als held ontvangen wordt en de jonge Duitser (soms kinderen nog) die gedwongen worden naar het front te gaan.

Koos werkt samen met Duitse en Engelse medici en bouwt met hen allemaal een bijzondere band op. Duits of Engels het maakt niet uit. Ze voert hele gesprekken met hen, over de oorlog, over neutraliteit, over de schuldvraag. Het is echt een bijzonder boek. Niet in een heel fijne schrijfstijl en soms stoppen stukjes ook abrupt, maar het zet je zeker aan het denken.

Ook las ik ‘Waterland‘ van Suzanne Vermeer. Maar daar hoef ik eigenlijk niet veel woorden aan te besteden. Het is dat het zo kort is, dus je hebt het snel uit. Een fijn boekje voor tussendoor dus.

Claudette heeft haar hectische leventje in Amsterdam achter zich gelaten en is met haar man een bed and breakfast begonnen in Umbrië. Onder de Italiaanse zon geeft ze kookcursussen aan toeristen en van het begin af aan is het een groot succes. Het leven lacht haar toe, maar wat vrijwel niemand weet is dat ze niet vrijwillig uit Nederland is vertrokken. Al meer dan tien jaar draagt ze een geheim met zich mee en door de komst van een jonge Nederlandse vrouw en haar moeder dreigt het verleden haar nu in te halen. Tijdens een etentje valt een naam. Claudette dacht dat ze voorgoed afscheid had genomen, maar nu blijkt dat sommige zaken niet weggaan. Dat fouten niet zomaar verdwijnen. En dus zal ze moeten terugkeren naar waar het ooit allemaal begon.