Dit kruis, deze plek. Het zegt alles. Voor mij persoonlijk althans. Elke week wandel ik minstens één keer langs dit kruis en dan sta ik altijd even stil bij Newman, Hollis en Huggins. Vandaag precies 77 jaar geleden kwamen deze drie mannen om door oorlogsgeweld terwijl zij streden voor de vrijheid van mijn opa’s en oma’s, mijn pasgeboren vader en mijn schoonouders. En daarmee streden ze (indirect) voor mijn, voor onze vrijheid.

Vanuit mijn werk ben ik intensief betrokken bij het vieren en herdenken en ik kan mij geen mooier en belangrijker werk voorstellen. Het is betekenisvol werk, vind ik. Al maakt de tijd waarin we leven dat het soms lijkt alsof het weinig zin heeft. En dat vind ik heel erg. Dat gevoel wil ik vandaag met jullie delen, al lijkt dat soms zo nutteloos. Of zo belerend. En zo ‘eng’ ook. Dit soort posts kunnen immers een boel gezeik met zich meebrengen. Maar hé, van die vrijheid van meningsuiting (al zoekt men wat dat betreft te vaak het randje op, of nog verder) mag iedereen gebruik maken, dus waarom zou ik het dan laten?

In verband met de viering van 77 jaar Operatie Market Garden heb ik de eer gehad een aantal dagen intensief op te trekken met vier militairen van de 101ste Airborne Division. Van deze divisie vochten 77 jaar geleden talloze soldaten hier in de omgeving. Velen keerden nooit terug.

Het raakte me hoe deze heren naar hun voorgangers keken: zeer respectvol en buitengewoon geïnteresseerd in de militaire geschiedenis. Het raakte me ook hoe zij, actieve militairen, in het leven staan. Hoe zij, ondanks de vele beste stuurlui aan wal, onverstoorbaar (althans zo lijkt het) voor hun keuzes staan. Hoe zij, gestuurd door politici en vaak met veel kritiek, hun werk doen. Vaak kritiek van mensen die géén idee hebben (dit geldt natuurlijk evenzeer voor onze eigen militairen en veteranen).

Ik ben heel erg van het leven en laten leven, maar ik ben ook van het zien van het grote verhaal en de verbanden die er zijn. Ik kan niets met mensen die roepen om het roepen, die zich niet willen verdiepen in achtergronden, die klakkeloos achter de grootste schreeuwer aanlopen. Ik kan niets met mensen die veroordelen, met de ruwe toon die veel mensen inmiddels gebruiken. Met polarisatie, met niet in de spiegel willen kijken, met ikke ikke ikke, met de manier waarop het debat gevoerd wordt.

Uiteraard is niets menselijks mij vreemd, zelf ben ik ook niet altijd even aardig of genuanceerd. Ha, bij lange na niet. Maar c’est le ton qui fait la musique is het niet? En daar mankeert het vaak aan en dat vind ik echt heel erg. Voor iedereen, voor jong en oud en voor de generaties die nog komen. Het kan toch niet zo zijn dat we een boos en nors land worden? Het kan toch niet zo zijn dat we het oké vinden dat we de ander continu de maat nemen zonder naar onze eigen rol te kijken?

Ik realiseer me donders goed dat deze woorden hier zwart op wit staan te staan. Dat ik ze niet kan nuanceren als jij ze leest. Dat jij, door jouw ervaringen, wellicht (heel) anders in het leven staat. Of misschien heb je heel recent iets heel naars meegemaakt waardoor je de balen hebt van alles. En dat snap ik. En dat mag. En nogmaals, ik realiseer me ook donders goed dat ik in deze post misschien wel heel belerend overkom. Geloof me, dat is niet mijn intentie. 

Het is gewoon mijn enorme betrokkenheid bij het onderwerp, met de offers die gebracht zijn en het feit dat ik de laatste tijd veel te vaak gehoord heb dat mensen onze huidige tijd vergelijken met ’40-’45. Dat is de nuance die ik vandaag, op 25 september 2021, wil aanbrengen. 77 Jaar na het overlijden van Newman, Hollis en Huggins. En gelukkig, gelukkig hebben we die vrijheid in Nederland! Dat dat mag, dat dat kan. 

Freedom and peace don’t just happen

In 1942 kreeg kolonel Howard Ravenscroft Johnson het bevel over het 501ste Parachute Infanterie Regiment. Het 501ste PIR trainde onder hem in onder andere Taccoa en Fort Benning. In januari 1944 staken de mannen van het regiment over naar Engeland en werden onderdeel van de 101ste Airborne Division. De mannen van Johnson namen deel aan operatie Overlord in Frankrijk waar ze onder andere een Duits regiment vernietigden. Op 17 september 1944 landde het regiment hier in E…. en V….., Operatie Market Garden was begonnen. Johnson was een echte leider: hij bevond zich altijd onder zijn mannen, motiveerde hen, gaf het voorbeeld, was betrokken, kundig, soms hard als het nodig was en wars van opsmuk. Hoewel Operatie Market Garden grotendeels mislukte had het 501st, onder leiding van “Jumpy” Johnson, zijn opdracht volbracht.
Howard Ravenscroft Johnson was ‘Killed in Action’ op 8 oktober 1944 in de buurt van Arnhem. Voordat hij stierf schijnt hij tegen luitenant kolonel Ewell gezegd te hebben ‘Take care of my boys’. ‘Zorg voor mijn jongens’. Johnson liet een vrouw en twee kinderen achter.
Dit is in een notendop het verhaal van een van onze bevrijders.

We staan hier in de K…….. J……..straat, bij het A…….. Monument om 77 jaar vrijheid te herdenken. We staan in de buurt van V…. K……., waar kolonel Howard Johnson gedurende korte tijd in 1944 zijn hoofdkwartier had. K…… was de codenaam van het 501ste regiment van de 101ste Airborne Divisie. We staan, kortom, op een plek waar geschiedenis is geschreven. Zoals er op vele plekken in V…., in M……, in Nederland, in Europa, in de wereld geschiedenis is geschreven.

We staan stil bij 77 jaar vrijheid. Het lijkt heel wat: 77 jaar, maar het is natuurlijk maar heel kort. Wellicht dat dat komt omdat er steeds meer geschiedenis bewaard blijft en omdat deze geschiedenis ook heel gemakkelijk toegankelijk is voor mensen?
De Tweede Wereldoorlog spreekt, hoe gek dat ook klinkt, ook tot de verbeelding. Zouden er over willekeurig welke andere periode in de geschiedenis zoveel boeken, films, websites of wat dan ook zijn? Ik denk het niet.

Kolonel Johnson stierf voor onze vrijheid. Wat zou hij denken als hij nu nog geleefd zou hebben? Natuurlijk is dat geen realistische vraag, maar ik denk daar toch graag over na. Wat zou hij denken? Zou hij begrip hebben voor de wereld zoals deze er nu uit ziet? Zou hij vinden dat we er een potje van maken? Zou hij daar boos of gefrustreerd om zijn? Of zou hij weten dat iedere periode in de tijd zowel nare en akelige dingen als ook goede en positieve ontwikkelingen met zich meebrengt? Ik weet het, het is speculeren natuurlijk wat ik doe. Maar ik denk dat het belangrijk is om regelmatig over dit soort zaken na te denken. Omdat je daardoor alert blijft.

‘Take care of my boys’. Zorg voor mijn jongens. Die woorden zei hij, net voordat hij stierf. En die woorden maken dat ik vind dat wij, heden ten dage, richting hem en al die andere geallieerde soldaten die onze vrijheid met de dood moesten bekopen een verplichting hebben.
Die verplichting bestaat er wat mij betreft op zijn minst uit dat wij heel erg zuinig moeten zijn op die zo zwaar bevochten vrijheid. Een vrijheid die wij vaak voor te vanzelfsprekend nemen. Een vrijheid die momenteel onder zware druk staat.

Wij allen, samen, moeten ervoor zorgen dat hun offers niet voor niets geweest zijn. Dat doen we onder andere door met elkaar in gesprek te blijven, de nuance te blijven zoeken, na te denken, niet vanuit primaire emoties te reageren en elkaar te respecteren ook al denken we anders.

Johnsons zei ‘Take care of my boys’. Wij moeten zeggen: ‘Take care of our freedom’.

De terugweg van Zeist naar huis bracht ons langs Ereveld Loenen. Als consul van de Oorlogsgravenstichting wilde ik daar graag ‘ns naar toe. Sowieso vind ik dit soort plekken erg interessant en eigenlijk zou ik het niet eens zo’n slecht idee vinden als iedere Nederlander een aantal herdenkingsplekken of musea verplicht zou moeten bezoeken. Opdat wij niet vergeten nietwaar?

Op het Ereveld Loenen wordt eens te meer de waanzin van oorlog duidelijk. Hier zijn bijna 4.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers (militairen en burgers) begraven. Zij verloren hun leven tijdens de Tweede Wereldoorlog of tijdens gewelddadige conflicten daarna – zoals in voormalig Nederlands-Indië of tijdens internationale (vredes)missies.

Het is heel bijzonder om hier rond te lopen: geen strakke en rechte lijnen met kruisen of rechtopstaande stenen, maar liggende stenen, her en der verspreid in het bos. Bij sommige stenen is meer informatie te vinden, bij sommige stenen liggen bloemen of steentjes.

In het kerkje op het terrein liggen 42 boeken met daarin de namen van ongeveer 130.000 Nederlandse doden die geen laatste rustplaats hebben. Iedere dag wordt er een bladzijde van één van de boeken omgeslagen zodat de namen op die bladzijde gelezen worden door anderen. Zodat hun namen niet vergeten worden.Ook is er een Herdenkings- en Educatiecentrum waar je kunt luisteren naar de verhalen van zes nabestaanden van oorlogsslachtoffers. Slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog maar ook slachtoffers van recentere (vredes)missies. Indrukwekkend en confronterend. Zeker in deze tijd waarin, in mijn ogen, veel te gemakkelijk parallellen worden getrokken tussen toen en nu.

Mocht een van de Nederlandse oorlogsgraven in mijn gemeente ooit geruimd worden dan is het mijn taak om ervoor te zorgen dat de stoffelijke resten naar Loenen overgebracht worden om daar herbegraven te worden.